wykłady

eszafran

hej, ma ktoś 2 wykład na kompie? a najlepiej oba Smile

bo skoro Bożek odwołał dyżur to może do Stańko się wybiorę Smile

pozdrawiam

filizanka kawy

wszystko co posiadam z rolnego, gwarancji nie daję za wiarygodność Wink

PRAWO ROLNE

1. Pojęcie, przedmiot i źródła prawa rolnego

DEFINICJA STATYCZNA
Prawo rolne to całokształt norm prawnych regulujących stosunki społeczne związane
z kształtowaniem ustroju rolnego, w tym także produkcji rolnej i rynku rolnego, a także związane z kształtowaniem większej przestrzeni produkcyjnej i osadniczej oraz oprzyrządowaniem socjalno – ubezpieczeniowym rolnika..

DEFINICJA DYNAMICZNA
Zespół instytucji i rozwiązań prawnych o charakterze szczególnym ze względu na specyfikę rolnictwa jako odrębnego działu gospodarki, które tworzą ramy prawne, strukturalne i techniczne dla prowadzenia działalności produkcyjnej i obrotu produktami rolnymi.

DZIAŁY PRAWA ROLNEGO
Legislacja - dotyczy struktur agrarnych, pozycji prawnej rolnika, poszczególnych grup producentów rolnych oraz reglamentacji technicznych aspektów działalności rolniczej. Jest to domena ustawodawstwa krajowego.

Struktura agrarna: - system własności gospodarstw
rolnych w danym kraju,
- stan rolniczych jednostek produkcyjnych,
- zespół powiązanych ze sobą instytucji ( ustrój rolny, struktura produkcji, struktura usług dla rolnika).

Przetwarzanie gotowych płodów rolnych – jest to domena zarówno ustawodawstwa krajowego, jak i europejskiego. Dotyczy nie produkcji, lecz przetwarzania. Produkt rolny jest podstawą dla produkcji rolniczej a oprzyrządowaniem prawnym tego procesu jest prawo rolne, natomiast ten dział to prawo żywnościowe, dla którego produkt rolny jest produktem wyjściowym dla produkcji żywności.

Organizacja rynków rolnych – jest to cały system instytucji oddziałujących na obrót produktami rolnymi. Na ten dział w pełni oddziałuje europejskie ustawodawstwo rolne.

ŹRÓDŁA PRAWA ROLNEGO
Przepisy prawa rolnego z uwagi na jego zakres przedmiotowy są bardzo obszerne i rozproszone w wielu aktach prawnych. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej źródła prawa rolnego stały się jeszcze bardziej rozbudowane. Obszerne instrumentarium prawa wspólnotowego artykułuje Wspólna Politykę Rolną, co wymaga od krajowego ustawodawstwa stosowania odpowiednich zasad polityki legislacyjnej i techniki prawodawczej przy implementacji wspólnotowego prawa rolnego do prawa krajowego.

Oprócz wielu obecnie obowiązujących krajowych aktów prawnych tworzących źródła prawa rolnego, szczególna uwagę należy zwrócić na wydane po II wojnie światowej dekrety PKWN. Uregulowania po 1989 wywołują wiele wątpliwości, co do ich legalności, aktualnej skuteczności jako źródła prawa rolnego. Ocena skuteczności tych aktów należy do TK, sądów powszechnych oraz SN.

Wśród krajowych aktów prawnych należy wyróżnić:
- Konstytucję z 2 kwietnia 1997 roku, stanowiącą w art. 23, iż podstawą ustroju rolnego są rodzinne gospodarstwa rolne;
- ratyfikowane umowy międzynarodowe (np. Konwencja nr 141 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca organizacji pracowników rolnych systemie ich roli w rozwoju gospodarczym systemie społecznym, gwarantująca rolnikom indywidualnym prawo zrzeszania się w związkach zawodowych);
- skodyfikowane akty prawne, np. KC;
- ustawy szczególne;
- rozporządzenia;
- akty prawa miejscowego;
- statuty, regulaminy organizacji rolniczych.

W systemie prawa Wspólnot Europejskich katalog aktów prawnych tworzących źródła prawa rolnego można wskazać następujące akty:
- traktaty i zrównane z nimi rangą prawna inne akty ustanowione przez państwa członkowskie UE;
- akty prawne stanowione przez organy Wspólnot Europejskich oraz Europejski Bank Centralny, należące do kategorii prawa wtórnego;
- umowy międzynarodowe;
- zasady prawne Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.

Normy wspólnotowego prawa rolnego zawarte w prawie pierwotnym maja moc wiążącą
i wywołują skutek bezpośredni.

2. Własność rolnicza i jej funkcje

Cechami wspólnymi własności wg. prawa cywilnego oraz wg. prawa rolnego to, że:
1. jest to prawo wyrażające najszerszy zakres stosunku podmiotu do dóbr materialnych,
2. jest to prawo charakteryzujące się szczególną elastycznością, należy więc rozumieć, że gdy tylko odpadnie którekolwiek z ograniczeń prawa własności, automatycznie powraca ono do poprzedniego, szerokiego zakresu treściowego.
Są to dwie cechy uniwersalne, które dają się odnieść do wszelkich kategorii własności.
Prawo cywilne reguluje przede wszystkim prawa do poszczególnych rzeczy. Tymczasem specyficzne cechy własności rolnej ujawniają się wówczas, gdy stanowi ona swoiste mienie, jakie składa się na zorganizowaną całość gospodarczą, którą jest gospodarstwo rolne. Nawet szczególny reżim nieruchomości rolnej występuje dopiero wówczas, gdy wchodzą one w skład gospodarstwa rolnego lub mogą doń wchodzić potencjalnie.
Własność rolnicza powinna być rozumiana przede wszystkim jako mienie zorganizowane
w ramach gospodarstwa rolnego.
Do materii prawno rolnej należą 2 zagadnienia:

1. pojęcie nieruchomości rolnej, będącej przedmiotem obrotu art. 46 KC

Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.
Definicja jest uregulowana przepisem ustawowym a nie ma rozporządzenia wykonawczego co może być uznane za wyraz stabilizowania własności.
Nieruchomościami rolnymi są te , które rzeczywiście lub potencjalnie mogą służyć celom działalności wytwórczej w rolnictwie. Utrata rolnego charakteru przez nieruchomość rolna następuje na skutek wydania ostatecznej decyzji o wyłączeniu jej z produkcji rolnej z przeznaczeniem na cele nie związane z działalnością wytwórczą w rolnictwie.

2. zbycie udziału we współwłasności nieruchomości art. 166§1 KC

Art. 198kc;
„Każdy współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli".
Prawo to doznaje ograniczeń w razie sprzedaży udziału we współwłasności nieruchomości rolnej , gdyż pozostałym współwłaścicielom służy prawo pierwokupu, jeżeli prowadzą gospodarstwo rolne na gruncie wspólnym. Zgodnie z regułami wykonywania prawa pierwokupu umowa sprzedaży może być sporządzona jedynie warunkowo. O treści tej umowy należy zawiadomić współwłaścicieli uprawnionych do prawa pierwokupu. Mają oni miesięczny termin do złożenia oświadczenia. Dopiero po upływie tego terminu lub gdy współwłaściciele wyraźnie się zrzekną prawa pierwokupu można dokonać definitywnego przeniesienia własności udziału lub części tego udziału. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy:
1. współwłaściciel prowadzący jednocześnie gospodarstwo rolne sprzedaje swój udział we współwłasności wraz z tym gospodarstwem
2. gdy nabywcą jest inny współwłaściciel lub osoba , która dziedziczyłaby gospodarstwo po sprzedawcy.
Prawo pierwokupu przysługuje wyłącznie przy sprzedaży udziału. Nowela lipcowa - zniesienie norm obszarowych, kwalifikacji rolniczych.

Prawne formy nabywania własności

· dziedziczenie
· umowa kupna sprzedaży
· umowa darowizny
· dzierżawa z opcją kupna dotycząca tylko gruntów SP
· Umowa dożywocia
· Zasiedzenie
· Można było stać się właścicielem w trybie ustawy uwłaszczenia z 1971r.
· Decyzją administracyjną, a obecnie orzeczeniem sądowym
· Dzierżawa

Formy władania
· Własność
· Użytkowanie wieczyste
· Dzierżawa

Dokumenty legitymujące władanie ziemią:
· Wpis w księgach wieczystych
· Decyzje adm.- jako tytuł nabycia w drodze uwłaszczenia
· Akty nadania ziemi
· Nieodpłatne przekazanie ziemi w związku z przejęciem gosp. rolnych na SP za świadczenia emerytalno- rentowe
· Umowa jako tytuł nabycia własności
· Orzeczenie sądowe jako tytuł nabycia nieruchomości rolnych ( np. w drodze spadku )

Zasady obrotu własnościowego
· Art. 157§1 KC Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani
z zastrzeżeniem terminu; jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności nieruchomości ( art. 157§ 2 KC)
· Art. 158 KC – umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności

3. Podaj definicje legalne gospodarstwa rolnego

Definicje legalne możemy odnaleźć w:

- ustawa o podatku rolnym (definicja przedmiotowa):
Gospodarstwo rolne obejmuje grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne oraz grunty zalesione i zakrzewione na użytkach rolnych o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, które stanowią własność lub znajdują się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej - w tym spółki – nieposiadającej osobowości prawnej.

- ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników ( definicja funkcjonalna):
Gospodarstwo rolne to każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej.
Działalność rolnicza to działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej.

- Kodeks cywilny (definicja mieszana):
Gospodarstwem rolnym są grunty rolne wraz z leśnymi, urządzeniami, budynkami lub ich częściami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
Grunty rolne (nieruchomości rolne) to nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej, zwierzęcej, nie wyłączając sadowniczej, ogrodniczej i rybnej.

4. Gospodarstwo rolne a przedsiębiorstwo rolne

W polskim ustawodawstwie nie występuje kategoria prawna przedsiębiorstwa rolnego, lecz jednak można mówić o procesie kształtowania się jej. W ustawie o swobodzie działalności gospodarczej zawarta jest definicja działalności gospodarczej jako działalności zarobkowej, a także zawodowej (m.in. wytwórczej, handlowej, budowlanej) wykonywanej w sposób zorganizowany i ciągły. Z prowadzeniem tej działalności, we własnym imieniu, związana jest kwalifikacja przedsiębiorcy. Niewątpliwie prowadzenie gospodarstwa rolnego może podpadać pod takie określenie działalności gospodarczej, a temu, kto zawodowo i we własnym imieniu tę działalność podejmuje i wykonuje, można przypisać miano przedsiębiorcy. Jednakże mimo szerokiego ujęcia zakresu regulacji przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa, a także wynajmowania przez rolników pokoi i miejsc na ustawianie namiotów, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.

Wyłączenie stosowania omawianej ustawy w odniesieniu do działalności wytwórczej w rolnictwie można wytłumaczyć nawiązaniem przez ustawodawcę do tradycyjnych rozwiązań, a także określeniem przedmiotu regulacji. Jest to zrozumiałe, gdyż zadania organów administracji publicznej w stosunku do rolnictwa określają inne akty prawne.

Natomiast ustawa o podatku od towarów usług z 11 marca 2004 roku jako podatników traktuje podmioty prowadzące działalność gospodarcza, w tym rolników, w czym można widzieć przejaw zbliżenia prawnego statusu działalności rolniczej do innej działalności zarobkowej. Ponadto gospodarstwa rolne mogą być prowadzone również w formie spółki jawnej i komandytowej, w związku ze zniesieniem przez nowy kodeks spółek handlowych szczególnej regulacji dotyczącej spółek prowadzących gospodarstwa rolne.

Widoczna jest zatem, ewolucja regulacji prawnej od gospodarstwa rolnego do przedsiębiorstwa i kształtowanie się niektórych elementów właściwych dla prawnej kategorii przedsiębiorstwa rolnego.

5. Obrót nieruchomościami rolnymi (pojęcie, rodzaje i zasady)

Przez obrót nieruchomościami rolnymi należy rozumieć zmianę właściciela dokonaną w drodze czynności prawnej.

Przeniesienie własności nieruchomości może nastąpić :
· w tzw. obrocie powszechnym, czyli na podstawie przepisów K.C.
· na gruncie uregulowań szczególnych- dotyczy zwłaszcza zmiany właściciela nieruchomości rolnej ,stanowiącej własność Skarbu państwa bądź w zamian za świadczenie emerytalno-rentowe
· zmiana własności dokonana w drodze sądowego zniesienia współwłasności
· dziedziczenie

Od 1990 obowiązuje zasada swobody w przenoszeniu własności.

Uchylenie z dniem l .10.1990 r. przepisów ograniczających obrót nieruchomościami
i spowodowało całkowitą swobodę w przeniesieniu własności nieruchomości rolnych Inter vivos. Zmiany te uzasadniano nową filozofią swobody działalności gospodarczej, ochrony własności
i dziedziczenia wyrażone w przepisach art. 6 i 7 Konstytucji RP. Wprowadzenie zupełnego liberalizmu— bez zachowania ze strony państwa jakiejkolwiek kontroli co do zachodzących zmian strukturalnych gosp. rolnych w zakresie ochrony własności rolniczej jako kompleksu określonego majątku służącego produkcji rolnej łączonej z zapewnieniem warsztatu pracy dla rolnika i jego rodziny- jest przeciwne współczesnym tendencjom prawa państw Unii Europejskiej, których ustawodawstwo odnoszące się do obrotu nieruchomościami rolnymi
i leśnymi (w różnym zakresie) pozostaje pod ścisłą reglamentacją zarówno co do struktur obszarowych, jak i kwalifikacji zawodowych nabywcy nieruchomości rolnej ( leśnej).

Wyrazem tej liberalizacji jest także orzecznictwo Sądu Najwyższego, które uznaje, że wprowadzony od l października 1990 r. brak w tej mierze restrykcji sprawia, iż czynność prawna dotycząca obrotu gruntami rolnymi nie może być zakwalifikowana jako na nawet wtedy, gdy prowadzi do niekorzystnego podziału tych gruntów z punktu widzenia

Wprowadzenie z dn. 1.10.1990 r. Do KC ustawowej definicji nieruchomości rolnej (art. 461) niewiele zmieniło odnośnie obrotu powszechnego. Ustawodawca położył nacisk na sama przydatność do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie. Nieruchomość rolna jest składnikiem gospodarstwa rolnego- w praktyce obrotu tymi nieruchomościami notariusz sporządza np. umowę sprzedaży, darowizny poprzestaje na zapewnieniu stron stawiających,
iż przedmiotem rozporządzenia jest nieruchomość rolna, oraz na wypisie z rejestru gruntów. Kryterium przeznaczenia oraz gospodarczy, produkcyjny potencjał nieruchomości rolnej decyduje o jej wyodrębnieniu, a nie okoliczności ,że w skład działki lub działek wchodzą obok gruntów rolnych także nieużytki.
Od chwili uchylenia art. 163 KC bez znaczenia był obszar dla przyjęcia ze dana nieruchomość miała charakter rolny. Oznaczało to, iż przedmiotem rozporządzenia mogła być nieruchomość rolna o każdej powierzchni.
Dn.1.10.1990r. wprowadzono również ustawową def. gosp. rolnego (553KC). Jednak na gruncie prawa brak jest jednolitej def. Wymieniony zakres składników w art. 553 KC nie mam charakteru wyczerpującego. Obecna def. zawarta w KC wymaga interpretacji i stosowania
z uwzględnieniem szczególnych cech danego stosunku Pr., do którego def. ma zastosowanie.
Przedmiotem obrotu jest nieruchomość rolna wraz z częściami składowymi
i przynależnościami , a nie gosp. rolne jako całość.

6. Ograniczenia w obrocie nieruchomościami rolnymi w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego

Klasyfikacja ograniczeń:

I .obrót Inter viovos
ograniczenia zostały zniesione ustawą z 28.07.1990 r. z wyjątkiem:
1. art. 166 KC- zbycie udziału we współwłasności nieruchomości rolnej, w razie zbycia-prawo pierwokupu przysługuje pozostałym współwłaścicielom( tylko wtedy gdy prowadzą gosp. rolne na gruncie wspólnym
3 wyłączenia:
a) gdy współ. prowadzący jednocześnie gosp. rolne sprzedaje swój udział wraz z tym gospodarstwem
b) gdy nabywcą udziału jest inny współwłaściciel
c) gdy nabywcą udziału jest osoba, która dziedziczyłaby gospodarstwo rolne po sprzedawcy ( spadkobierca ustawowy)
2. zniesienie współwłasności nieruchomości rolnej i gospodarstwa rolnego wyłącznie
w drodze orzeczenia sądowego – art. 213 i nast.
3. ograniczenia dotyczyły działu sądowego spadku, w skład którego wchodzi gospodarstwo rolne art. 1070 KC w związku z art. 213 i nast.
4. umowa dzierżawy z art. 652 § 2KC
5. Wyjątki w swobodnym obrocie gruntami w państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego dotyczą głownie nabywania nieruchomości rolnych przez cudzoziemców, ale nie mają one charakteru dyskryminacyjnego, ponieważ z punktu widzenia formalnoprawnego traktują obywateli innych państw członkowskich na równi z własnymi obywateli.
Podstawę nabywania nieruchomości rolnych przez cudzoziemców stanowi dyrektywa EWG z 24 czerwca 1988r. wraz z Aneksem nr 1, w którym określono rodzaje transakcji objętych liberalizacją w ramach przepływu kapitału. Wśród nich wymienia się „zakup
i sprzedaż nieruchomości”.

Utrzymanie na gruncie prawa polskiego odrębności w zakresie nabycia nieruchomości rolnych przez cudzoziemców, w tym także z EOG, wynika z ogólnej zasady tzw. prawa obcych. Co do nieruchomości położonych w Polsce, zgodnie z art. 24 §1 p.p.m. własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot.

Nabycie nieruchomości rolnej położonej w Polsce o powierzchni przekraczającej 1ha oraz położonej w strefie nadgranicznej wymaga uzyskania zezwolenia (decyzji adm.) wydanego przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, jeżeli sprzeciwu nie wniesie minister właściwy do spraw rozwoju wsi.
Jeżeli cudzoziemiec, który nabył wchodzącą w skład spadku nieruchomość na podstawie testamentu, nie uzyska zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych na podstawie wniosku złożonego w ciągu dwóch lat od dnia otwarcia spadku, prawo własności lub prawo użytkowania wieczystego nabywają osoby, które byłyby powołane do spadku z ustawy.
Uzyskanie zezwolenia przez cudzoziemców będących obywatelami lub przedsiębiorcami państw EOG na nabycie nieruchomości rolnych i leśnych będzie wymagane przez okres 12 lat, drugiego domu przez okres 5 lat od dnia 1 maja 2004 r.

Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności gospodarstwa rolnego wymaga uzyskania przez cudzoziemców zezwolenia na nabycie własności nieruchomości rolnych.

Cudzoziemiec (nabywca) jest obowiązany dodatkowo (na podstawie ustawy
o kształtowaniu ustroju rolnego) przedstawić oświadczenie ANR, że nie zamierza ona korzystać z przysługujących jej uprawnień związanych z pierwszeństwem nabycia przedmiotowej nieruchomości.

II. obrót mortis causa
1. dziedziczenie testamentowe gosp. rolnych nie podlega żadnym ograniczeniom, utrzymano ograniczenia gosp. rolnych w drodze ustawy – do 13.02.2001 r. Istniały w polskim prawie ograniczenia w dziedziczeniu ustawowym, 14.02 weszło w życie orzeczenie TK, który uznał przepisy szczególne wpływające na ustalanie spadkobierców gosp. Rolnego dziedziczących z ustawy za niezgodne z Konstytucją RP. Ograniczenia te dotyczyły gosp. rolnych powyżej 1ha;
2. art. 1059 pkt. 1 i 2 KC -osoba, która stale, bezpośrednio pracowała przy produkcji rolnej lub miała przygotowanie zawodowe do prowadzenia działalności rolnej mogła dziedziczyć
3. art.1059 ptk. 3 i 4 KC -uprawnione do dziedziczenia były również osoby małoletnie pobierające naukę oraz osoby trwale niezdolne do pracy
przepisy obow. tak długo jak długo wydane są na jego podstawie indywidualne rozstrzygnięcia
4. -ograniczenia dotyczyły sprzedaży działu spadku
- instytucja zachowku
- zapis

7. Prawo pierwokupu w przepisach prawno-rolnych

Przeniesienie własności nieruchomości rolnej na podstawie umowy sprzedaży

Współwłaściciel

Przysługuje:
· W razie sprzedaży przez współwłaściciela nieruchomości rolnej udziału we współwłasności lub w części tego udziału pozostałym współwłaścicielom przysługuje prawo pierwokupu, jeśli prowadzą gospodarstwo rolne na gruncie wspólnym. W takiej sytuacji z mocy k.c. bezwzględnie nieważna jest umowa bezwarunkowej sprzedaży udziału lub części tego udziału we współwłasności nieruchomości rolnej przez współwłaściciela tej nieruchomości. Wskazane prawo pierwokupu stosuje się także
w razie sprzedaży lub części w prawie współużytkowania wieczystego nieruchomości rolnej.
· Przesłanką skorzystania przez uprawnionego z prawa pierwokupu jest prowadzenie przez niego „gospodarstwa rolnego na gruncie wspólnym"(chodzi o „wspólny grunt" a nie
o „wspólne gospodarstwo").

Nie przysługuje:
· prawo pierwokupu, nie przysługuje jeśli współwłaściciel w ramach swojego udziału na wydzielonej faktycznie ze wspólnej nieruchomości działce gruntu prowadzi odrębne gospodarstwo rolne i sprzedaje swój udział pozostałym współwłaścicielom prowadzącym także to gospodarstwo rolne na gruncie wspólnym.
· Prawo pierwokupu nie przysługuje także wtedy, gdy współwłaściciel prowadzący jednocześnie gospodarstwo rolne sprzedaje swój udział innemu współwłaścicielowi albo nabywcy, który gospodarstwem tym kieruje we własnym imieniu i na własny rachunek, który dziedziczyłby to gospodarstwo po sprzedawcy. Chodzi o każdego spadkodawcę;

Zawarcie bezwarunkowej umowy sprzedaży nieruchomości rolnej objęte ustawowym prawem powoduje bezwzględna nieważność takiej umowy

Prawo pierwokupu i prawo nabycia na rzecz Skarbu Państwa wyłącza też stosunek bliskości między stronami umowy, który powinien być stwierdzony przez notariusza w akcie notarialnym na podstawie oświadczeń stron.

Dzierżawca:

Przysługuje:

· Dzierżawcy przysługuje ustawowe prawo pierwokupu, jeżeli:

1. dzierżawcą jest osoba fizyczna lub spółdzielnia produkcji rolnej;
2. sprzedającym jest osoba fizyczna lub osoba prawna inna niż ANR
3. umowa dzierżawcy została zawarta w formie pisemnej z data pewną;
4. umowa była wykonywana co najmniej 3 lata licząc od daty pewnej
5. nabywana nieruchomość wejdzie w składa gospodarstwa rodzinnego dzierżawcy lub jest dzierżawiona przez spółdzielnie produkcji rolnej

· Dzierżawca ma dodatkowe uprawnienie z tytułu ustawowego prawa pierwokupu, jeżeli sprzedaż nieruchomości rolnej miała na celu uzyskanie prawa do renty strukturalnej i w wyniku zawartej umowy przekazano gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 3ha, a powierzchnia powiększonego gospodarstwa nie mogła być mniejsza niż 15ha (wymóg wykonywania umowy dzierżawcy przez 3 lata, licząc od daty zawarcia i dzierżawca musi wykazać, że dzierżawiona nieruchomość była wykorzystywana na działalność rolniczą). Dzierżawca w chwili wykonania prawa pierwokupu musi spełniać wszystkie przesłanki wymagane dla nabywcy rodzinnego gospodarstwa rolnego.

Nie przysługuje:
· dzierżawcy w razie sprzedaży dzierżawionej nieruchomości na rzecz osoby bliskiej zbywcy
· jeśli dojdzie do sprzedaży nieruchomości rolnej rolniczej spółdzielni produkcujnej.,
a sprzedawcą jest osoba będąca członkiem tej spółdzielni, która wniosła do spółdzielni sprzedawaną nieruchomość tytułem wkładu gruntowego, spółdzielnia zaś zawarła uprzednio umowę dzierżawy, której przedmiotem był wkład gruntowy obecnego sprzedawcy.
· Nie przysługuje również dzierżawcy w razie sprzedaży gospodarstwa rolnego w skład którego wchodziła dzierżawiona nieruchomość rolna
· W przypadku braku dzierżawcy uprawnionego do pierwokupu albo niewykonania przez niego tego prawa prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy ANR, działającej na rzecz Skarbu Państwa.

Kolizje między współwłaścicielem a dzierżawca należy rozstrzygać na rzecz dzierżawcy, także powinien mieć silniejsze prawo niż gmina

Agencja Nieruchomości Rolnej:

Przysługuje:
· Dzierżawca nie skorzystał z prawa pierwokupu
· Dzierżawca nie spełniał warunków
· Nieruchomość nie była przedmiotem dzierżawy

Nie przysługuje
· Jeśli w wyniku nabycia nieruchomości rolnej następuje powiększenie gosp.rodzinnego (do pow. nie większej niż 300 ha )
· Nabywana nieruchomość położona jest w gminie, w której ma miejsce zamieszkania nabywca lub w gminie sąsiedniej
· Ograniczenie następuje również w tych samych przypadkach, co u dzierżawcy

Jeżeli cena sprzedawanej nieruchomości rażąco odbiega od jej wartości rynkowej również ANR, wykonująca prawo pierwokupu, może wystąpić do sądu o ustalenie ceny tej nieruchomości.
W przypadku zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości rolnej, ustawa nakłada obowiązek na sprzedawcę powiadomienia zarówno uprawnionego do prawa pierwokupu, jak
i ANR o zamiarze zawarcia takiej umowy. Brak powiadomienia skutkuje nieważnością umowy.
Prawo pierwokupu dla ANR nieruchomości rolnej możliwe jest jednak do wykonania tylko w ciągu miesiąca od otrzymania zawiadomienia. Po tym terminie umowa traci charakter warunkowy.
Jeżeli Agencja chce nabyć nieruchomość rolna na podstawie przysługujących jej uprawnień, musi w ciągu 30 dni od daty otrzymania stosownego zawiadomienia złożyć oświadczenie w formie aktu notarialnego o nabyciu nieruchomości. Niezłożeni przez Agencję oświadczenia o nabyciu nieruchomości w tym terminie oznacza rezygnację z przysługującego prawa pierwokupu.
Przepisy ustawy maja zastosowanie w obrocie nieruchomościami rolnymi bez względu na ich powierzchnię i dotyczą zarówno nieruchomości zabudowanych jak i niezabudowanych. Wyłączenie dotyczy tylko tych nieruchomości rolnych w rozumieniu kodeksu cywilnego, które przeznaczone są w planach zagospodarowania przestrzennego na cele inne niż rolne. Oznacza to, że jeżeli sprzedaży lub innemu przeniesieniu własności podlega grunt użytkowany rolniczo, którego funkcję w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego określono np. jako budownictwo mieszkaniowe - Agencji prawo pierwokupu nie przysługuje.

Jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej następuje w wyniku zawarcia umowy innej niż umowa sprzedaży (np. umowy darowizny, dożywocia), ANR, działając na rzecz Skarbu Państwa, może złożyć oświadczenie o nabyciu tej nieruchomości za zapłatą równowartości pieniężnej (prawo nabycia).

1. Jeżeli równowartość pieniężna nie wynika z treści umowy, równowartość tę Agencja określa przy zastosowaniu sposobów ustalania wartości nieruchomości przewidzianych
w przepisach o gospodarce nieruchomościami.
2. Jeżeli równowartość pieniężna wynikająca z treści umowy rażąco odbiega od wartości rynkowej nieruchomości rolnej, Agencja może wystąpić do sądu o ustalenie równowartości pieniężnej na podobnych zasadach jak wówczas, gdy cena sprzedaży rażąco odbiega od wartości rynkowej.
Prawo wykupu nie przysługuje
· jeżeli w wyniku przeniesienia własności nieruchomości rolnej następuje powiększenie gospodarstwa rodzinnego, jednak do powierzchni nie większej niż 300ha użytków rolnych,
· jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej następuje na rzecz: osoby bliskiej zbywcy, spółdzielni produkcji rolnej /jak przy pierwokupie/
· jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej następuje w wyniku umowy z następcą-czyli rolnik przenosi własność, współwłasność gospodarstwa na osobę młodszą od niego o co najmniej 15 lat w związku z uzyskaniem emerytury renty

Z przepisów tych wynika, że nieruchomości rolne, których dotyczy ustawowe prawo pierwokupu (dzierżawcy lub ANR) lub prawo wykupu, mogą być sprzedane (może być przeniesiona ich własność w wyniku zawarcia umowy innej niż umowa sprzedaży) osobie trzeciej, wybranej przez zbywcę, ale pod warunkiem, że uprawniony do pierwokupu (wykupu) swego prawa nie wykona.
Ponieważ przeniesienie własności nieruchomości rolnej wymaga zachowania formy aktu notarialnego, również oświadczenie o wykonaniu prawa pierwokupu (wykupu) powinno być złożone w tej samej formie (art. 597 KC ) Przez wykonanie prawa pierwokupu dochodzi do skutku między zobowiązanym u uprawnionym umowa sprzedaży tej samej treści, co umowa zawarta przez zobowiązanego z osobą trzecią. Przepisy pozwalają jednak uprawnionemu zwrócić się do sądu o ustalenie ceny. W wypadku prawa wykupu przewiduje istotną modyfikację umowy warunkowej, gdyż w miejsce jej postanowień określających zobowiązanie nabywcy wchodzi obowiązek zapłaty równowartości pieniężnej nieruchomości, wynikającej z umowy lub
w skrajnym wypadku z wyroku sądowego.

O sprzedaży lub przeniesieniu własności nieruchomości w wyniku zawarcia innej umowy uprawniony z tytułu prawa pierwokupu (wykupu) powinien się dowiedzieć. Zgodnie z art. 598 k.c. obowiązek niezwłocznego zawiadomienia uprawnionego o zawartej z osobą trzecią umowie ciąży na zbywcy nieruchomości. Prawo pierwokupu (wykupu) co do nieruchomości można wykonać w ciągu miesiąca od otrzymania zawiadomienia o warunkowej umowie. Może to wywołać trudności praktyczne wówczas, gdy uprawnionym do pierwokupu jest dzierżawca i nie wykona on swego uprawnienia. Umowa sprzedaży powinna zawierać w swej treści piętrowy warunek. Po odczekaniu stosownego czasu na ewentualne złożenie oświadczenia przez dzierżawcę trzeba będzie zawiadomić ANR.

8. Obrót rodzinny. Wymień i omów jego podstawowe funkcje

Za gospodarstwo rodzinne uważa się gospodarstwo rolne:
1) prowadzone przez rolnika indywidualnego ( nie może być prowadzone przez os. prawna lub firmę), oraz
2) w którym łączna powierzchnia użytków rolnych jest nie większa niż 300ha.
2. Przy ustalaniu powierzchni użytków rolnych, o której mowa w ust. l pkt 2, będących przedmiotem współwłasności uwzględnia się powierzchnię nieruchomości rolnych odpowiadających udziałowi we współwłasności takich nieruchomości, a w przypadku współwłasności łącznej uwzględnia się łączną powierzchnię nieruchomości rolnych stanowiących przedmiot współwłasności.
3. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do ustalania powierzchni użytków rolnych będących przedmiotem współposiadania na podstawie umowy dzierżawy.
Rolnik indywidualny musi być:
• osoba fizyczną
• właścicielem lub dzierżawcą nieruchomości rolnej
• powierzchnia gospodarstwa nie może przekraczać 300 ha
• musi osobiście prowadzić gospodarstwo rolne (podejmuje wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej w tym gospodarstwie)
• musi posiadać kwalifikacje rolnicze (wykształcenie zasadnicze - koniecznie rolnicze lub wykształcenie średnie, wyższe - dowolne lub praca przez 5 lat w gospodarstwie rolnym, której fakt potwierdzi wójt)
• zamieszkuje w gminie, w której położona jest ta nieruchomość rolna (chodzi o miejsce zameldowania). Jeśli nieruchomość położona jest w kilku gminach rolnik musi zamieszkiwać
w gminie, w której położona jest przynajmniej jedna z jego nieruchomo

Obrót rodzinny jest szczególna forma obrotu nieruchomościami ( między rolnikiem a następcą istnieje stosunek bliskości)

Formy obrotu rodzinnego:

· darowizna

w stosunkach wiejskich nie odbiega w zasadzie od wzorca określonego w art.888 KC.
Definicja:
„Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku”
Najczęściej w akcie notarialnym obejmującym umowę dzierżawy zamieszcza się oświadczenie
o ustanowieniu służebności mieszkania na rzecz rolnika i jego małżonka a znacznie rzadziej prawa użytkowanie działki gruntu. W ten sposób rolnik-darczyńca zabezpiecza swoje potrzeby mieszkaniowe, uzyskane zaś przez niego świadczenie emerytalne czy rentowe uzupełnia często dochody z gosp. prowadzonego już przez następcę
Rolnik dokonując darowizny może zdecydować czy przeniesie własności tego gosp. na rzecz małżonków czy na rzecz tylko jednego z nich.
Rolnik ma możliwość odwołania darowizny jeszcze niewykonanej jak i darowizny już wykonanej ( na podstawie okoliczności wymienionych w KC )
Przedmiotem darowizny są poszczególne składniki gospodarstwa rolnego, a w praktyce nieruchomości rolne , a nie gosp. rolne jako zorganizowana całość gospodarcza
Darowizna jest forma przekazywania gospodarstwa rolnego w ręce młodej generacji.

· Dożywocie

Art. 908 KC – rolnik zobowiązuje się przenieść własność nieruchomości na nabywcę , a nabywca w zamian za przeniesienie własności tej nieruchomości zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie-umowa ta pełni funkcje alimentacyjną.
Wadą umowy jest słaba ochrona zarówno dożywotnika jaki i nabywcy.
Świadczenie przysługujące z tytułu dożywocia określają same strony ( umowa powinna precyzyjnie określić ich rodzaj i wielkość)
Z reguły w umowie ustanawia się służebność mieszkania, rzadziej użytkowanie.
Rolnik po przekazaniu zazwyczaj nadal mieszka na gospodarstwie rolnym, ale jest on niezależny finansowo ( z uwagi na rentę czy emeryturę)
Rozwiązanie umowy następuje na podstawie KC

· umowa z następcą

Przez umowę z następcą rolnik będący właścicielem (współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego zobowiązuje się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (następcę) własność (udział we współwłasności) i posiadanie tego gospodarstwa z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli następca do tego czasu będzie pracować w tym gospodarstwie.
Ponadto umowa z następcą może zawierać inne postanowienia, w szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed i po przeniesieniu przez rolnika własności gospodarstwa rolnego na następcę (art. 84 ustawy).
Między umową przekazania gosp. rolnego następcy a umową z następcą zachodzą istotne różnice- pierwsza z nich była elementem konstrukcyjnym ubezpieczenia emerytalno-rentowego
( silne związki z ustawą ubezpieczeniową) a związki drugie z ubezpieczeniem są luźne
( pozbawiona rygoryzmów)
Umowę z następca należy traktować jako nową szczególną umowę pr. cywilnego , powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Umowa z następcą stanowi nowy typ umowy o charakterze umowy przedwstępnej, dającej następcy możliwość nabycia własności gospodarstwa pod warunkiem, że następca będzie w tym gospodarstwie pracował do czasu nabycia przez rolnika uprawnień emerytalnych (rentowych). Do wykonania umowy z następcą stosuje się odpowiednio przepisy KC o umowie przedwstępnej z wyjątkiem art.309 ptk 1
Stronami umowy są:
Rolnik - właściciel lub współwłaściciel gospodarstwa rolnego, jako, że do essentlialia negotii umowy należy zobowiązanie do przeniesienia własności,
Następca - osoba młodsza od rolnika co najmniej o 15 lat. Innych wymagań względem następcy ustawa nie przewiduje -może to zatem być każda osoba fizyczna zdolna do pracy w gospodarstwie rolnym. Umowa z następcą nie ma charakteru nie odpłatnego. Właśnie w umowie z następcą mogą się znaleźć inne, poza essentialia negotii, postanowienia określające wzajemne świadczenia rolnika i następcy zarówno w okresie przed, jak i po przeniesieniu własności gospodarstwa rolnego na rzecz następcy.
Przedmiotem umowy jest zobowiązanie rolnika do przeniesienia własności i posiadania gospodarstwa rolnego na następcę z chwilą uzyskania emerytury lub renty, jeśli następca do tego czasu będzie pracował w tym gospodarstwie( podstawowy obowiązek rolnika ) Przeniesienie własności może nastąpić także wcześniej. Wykluczone jest żądanie zapłaty ceny za gosp.
Natomiast przedmiotem zobowiązanie nie jest świadczenie pracy przez następcę. Przedmiotem świadczenia jest gospodarstwo rolne
Jeżeli rolnik przeniósł własność gosp. rolnego na następcę przed nabyciem prawa do emerytury lub renty a w umowie z następcą albo w umowie zawartej w celu jej wykonania nie postanowiono inaczej to może on także żądać od następcy świadczeń pieniężnych w takim zakresie jak dla świadczeń dożywotnich ale w wysokości nieprzekraczającej połowy emerytury podstawowej miesięcznie do czasu nabycia prawa do emerytury lub renty.
Następcy przysługuje roszczenie o wykonanie umowy tj. o zawarcie umowy przenoszącej własność i posiadanie gosp. rolnego z chwilą nabycia przez rolnika prawa do emerytury lub renty. Może on dochodzić zawarcia umowy w drodze sądowej jeżeli rolnik odmawia uczynienia zadość ciążącemu obowiązkowi.
Jest umową jednostronnie zobowiązującą – na rolniku ciąży zobowiązanie do zawarcia umowy wykonawczej ( zawarcie umowy w celu wykonania umowy z następca)
Ustawa przewiduje możliwość rozwiązania umowy z następcą ( art. 87 ustawy) jak i umowy przenoszącej własność ( art. 89 ustawy)

· umowa o przekazanie gosp. rolnego w zamian za rentę strukturalną

Uchwalenie ustawy o rentach strukturalnych w rolnictwie było wyrazem dostosowania prawa polskiego do standardów europejskich.
Rolnik może przekazać gosp. rolne za rentę strukturalną jeżeli:
*jest właścicielem, współwłaścicielem wraz z małżonkiem ,bądź małżonek jest właścicielem gosp. rolnego
*ma ukończone 55 lat, lecz nie osiągnął wieku emerytalnego (nie ma ustalonego prawa o renty lub emerytury)
*prowadzi nieprzerwanie działalność rolnicza w gospodarstwie rolnym w okresie co najmniej 10 lat bezpośrednio poprzedzających złożeniem wniosku o rentę strukturalna i przez co najmniej 5 lata podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu
* w dniu złożenia wniosku o rentę podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu
* wpisany został do ewidencji producentów, stanowiącej cześć krajowego systemu ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz wniosków o przyznanie płatności
* nie ma zaległości z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników

Najczęściej działalność rolnicza prowadzą małżonkowie oboje są rolnikami jednak renta strukturalna przysługuje tylko jednemu z nich.
Przedmiotem przekazania za rentę strukturalna jest gosp. rolne albo użytki rolne wchodzące w jego skład obejmujące co najmniej 1ha
Z przekazanego gospodarstwa rolnik może wyłączyć użytki o powierzchni nieprzekraczającej 0,5ha , dotyczy gospodarstw o powierzchni przewyższającej l ha. Działalność rolnicza prowadzona na tych użytkach będzie służyć do zaspokajania potrzeb własnych uprawnionego.
Przekazanie gospodarstwa rolnego za rentę strukturalną polega na wyzbyciu się własności gospodarstwa (użytków rolnych wchodzących w jego skład) albo na oddaniu użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego w dzierżawę.

Warunek przekazania gospodarstwa uważa się za spełniony jeżeli:
1. zostały przekazane wszystkie użytki rolne wchodzące w skład gospodarstwa,
2. przekazanie nastąpiło:
- przez zniesienie własności gospodarstwa rolnego w całości na rzecz następcy, (następca -osoba fizyczna rozpoczynająca działalność rolniczą po raz pierwszy z dniem przejęcia gospodarstwa rolnego od producenta , która nie ukończyła 4O lat)
-na powiększenie jednego lub kilku gospodarstw rolnych przez odpłatne lub nieodpłatne
przeniesienie własności użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego,
-powiększenie jednego lub kilku gospodarstw rolnych przez przekazanie wchodzących w
skład gospodarstw rolnych w dzierżawę na podstawie zawartej na okres co najmniej 10 lat pisemnej umowy zgłoszonej do ewidencji gruntów i budynków albo umowy w formie aktu notarialnego. To przekazanie nie może być dokonane na rzecz zstępnego lub pasierba ani osoby pozostającej z przekazujący we wspólnym gosp. domowym ani małżonka jednej z wymienionych osób.

Warunek przekazania gosp. rolnego uważa się za spełniony jeśli ANR skorzystała z prawa pierwokupu lub prawa o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z 11.04.2003 r.

Przekazanie gosp. rolnego może nastąpić:
1. w drodze umowy- ma charakter podstawowy- sposób preferowany( na wniosek właściciela gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego lub na wniosek jego małżonka ANR pośredniczy w sprzedaży lub wydzierżawianiu wskazanej nieruchomości)
może polegać na przeniesieniu własności gosp. rolnego lub użytków rolnych wchodzących w skład tego gospodarstwa albo wydzierżawieniu tych użytków.
2. na podstawie decyzji Prezesa ANR- ma charakter uzupełniający i wyjątkowy ( Agencja przejmuje nieodpłatnie wskazana we wniosku nieruchomość na własność Skarbu Państwa tylko w razie stwierdzenia niemożliwości jej sprzedaży )

Nie została wprowadzona swoista umowa o przekazanie gosp. rolnego. Prawodawca nie określa bliżej treści tej umowy.
Umowa może być zawarta z os. fizyczna , prawna oraz jednostka organizacyjną nieposiadajacą osobowości prawnej ( podmioty te muszą spełniać odpowiednim wymogom określonym w rozporządzeniu )
Os. Fizyczna powinna spełniać łącznie następujące warunki:
1) jest rolnikiem młodszym niż rolnik przekazujący gospodarstwo rolne lub następcą;
2) posiada kwalifikacje zawodowe przydatne do prowadzenia działalność rolniczej, a więc ma;
a) wykształcenie rolnicze średnie lub wyższe,
b) wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe lub tytuł kwalifikacyjny w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i c najmniej trzyletni okres pracy w gospodarstwie rolnym,
c) wykształcenie średnie lub wyższe na kierunku innym niż rolniczy i c najmniej trzyletni okres pracy w gospodarstwie rolnym,
d) wykształcenie wyższe na kierunku innym niż rolniczy i ukończone studia podyplomowe w zakresie związanym z rolnictwem,
e) wykształcenie podstawowe lub zasadnicze zawodowe inne niż rolnicze i co najmniej pięcioletni okres pracy w gospodarstwie rolnym61;
3) nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego lub ubezpieczenia społecznego rolników;
4) zobowiąże się do prowadzenie działalności rolniczej na przeciętnych użytkach rolnych przez okres co najmniej 5 lat

Os. Prawna , jednostka organizacyjna nieposiadajaca osobowości –umowa może być zawarta jeśli:
działalność rolnicza należy do zakresu jej działania lub na cele ochrony przyrody w rozumieniu przepisów o ochronie przyrody.

Z każda os. fizyczna, prawną albo j. o. nieposiadającą osobowości prawnej może być zawarta umowa o przekazaniu z przeznaczeniem użytków rolnych do zalezienia, jeśli użytki te zostały przeznaczone do zalesienia w miejscowym panie zagospodarowania przestrzennego

Rentę strukturalną za przekazanie gosp. rolnego przyznaje się tylko 1 osobie
Renta jest świadczeniem wypacanym co miesiąc przez okres nie dłuższy niż 10 lat w wysokości 210% najniższej emerytury. Może być zwiększona w razie pozostania w związku małżeńskim – nie może być wyższa od 440% najniższej emerytury.
Postępowanie o przyznanie r.s. jest wieloetapowe- wszczyna się je na podstawie odpowiedniego udokumentowanego pisemnego wniosku rolnika lub małżonka uprawnionego do pobierania r.s. złożonego do wł. Ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy kierownika biura powiatowego AriMR

9. Zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego

Przedmiotem zniesienia współwłasności są w istocie poszczególne składniki gospodarstwa, które doń wchodzą pod tytułem prawnym własności. Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności w drodze umowy bądź orzeczenia sadowego.

Przy umownym podziale zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego nie podlega żadnym ograniczeniom ani jakiejkolwiek kontroli.

Uregulowania szczególne stosuje się dopiero w razie sądowego zniesienia współwłasności. Zniesienie współwłasności może nasępić poprzez podział gospodarstwa w naturze, przyznanie gospodarstwa jednemu ze współwłaścicieli bądź poprzez sprzedaż w drodze licytacji.

Podział gospodarstwa w naturze między współwłaścicielami powinien w pierwszym rzędzie odpowiadać wysokości ich udziałów. Jeżeli niedopuszczalny jest podział w naturze, sąd przyznaje gospodarstwo współwłaścicielowi, na którego pozostali wyrażą zgodę, z obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych. W razie braku takiej zgody sąd przyzna gospodarstwo temu ze współwłaścicieli, który je prowadzi lub stale w nim zamieszkuje, chyba, że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela.. Jeżeli powyższe przesłanki spełnia kilku współwłaścicieli albo nie spełnia ich żaden, sąd przyzna gospodarstwo temu z nich, który daje najlepszą gwarancję należytego prowadzenia gospodarstwa. Ponadto zniesienie współwłasności możliwe jest poprzez sprzedaż w drodze licytacji, jeżeli wniosek taki złożą wszyscy współwłaściciele bądź, jeżeli żaden ze współwłaścicieli nie wyrazi zgody na przyznanie mu gospodarstwa.

W przypadku, gdy współwłaściciel, który otrzymał gospodarstwo rolne, ale wchodzące w jego skład nieruchomości rolne zbył odpłatnie, czyli przeniósł własność, przed upływem 5 lat od chwili zniesienia współwłasności, pozostali współwłaściciele, którym przypadły spłaty niższe od należnych, mogą żądać od tegoż współwłaściciela wydania – proporcjonalnie do wielkości ich udziałów – korzyści uzyskanych z obniżenia spłat stosownie do przepisów o zwrocie bezpodstawnego wzbogacenia, chyba że celem zbycia jest zapewnienie racjonalnego prowadzenie tego gospodarstwa.

Współwłaściciel, który nie otrzymał gospodarstwa rolnego lub jego części, ale do chwili zniesienia współwłasności w tym gospodarstwie rolnym mieszkał, to zachowuje on uprawnienia do dalszego zamieszkiwania w tym gospodarstwie w tym gospodarstwie – nie dłużej jednak niż przez pięć la, gdy zaś w chwili znoszenia współwłasności jest małoletni – nie dłużej niż pięć lat od osiągnięcia pełnoletności. Ograniczenie powyższym terminem nie dotyczy współwłaścicieli trwale niezdolnych do pracy.

10. Zapis gospodarstwa rolnego

Definicja :

Spadkobierca może przez rozporządzenie testamentowe zobowiązać spadkodawcę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby ( art. 968 §1 KC )

Do dnia wejścia w życie noweli K.C z 1990 r. obowiązywała reguła, że skuteczność zapisu gosp. rolnego zależała przede wszystkim od spełnienia warunków, jakie były wymagane od osób powołanych do dziedziczenia gospodarstwa rolnego z testamentu. Art.l065 K.C. wymagała aby zapis gosp. rolnego nie naruszał przepisów, które ograniczają podział gospodarstwa rolnego należącego do spadku. Niespełnienie któregoś z warunków powodowało bezskuteczność zapisu gosp. rolnego lub jego części , a przepisy ograniczające podział gospodarstwa rolnego miały wpływ tylko na wykonanie zapisu..
Art. 1067 ograniczał także wykonanie innego zapisu - spadkobierca mógł być obciążony innym zapisem, jeśli ten zapis nie stanowił nadmiernego obciążenia tego gospodarstwa-gdy tak się działo ulegał on stosownemu obciążeniu.

Art 1067 został zmieniony nowelą z 1990 r. :

-nowela zniosła ograniczenia w dziedziczenia testamentowym gosp. rolnych, co za tym idzie powołania, zapisobiorcy gosp. rolnego lub jego części;

-ogranicza wykonanie zapisu naruszającego przepisy dotyczące podziału gosp. rolnego w ten sposób, że przewiduje roszczenie o zamianę przedmiotu zapisu na świadczenie pieniężne
( świadczenie pieniężne przeznaczone w zamian za przeznaczony zapisobiorcy przedmiot zapisu powinno być ekwiwalentne do realnej wartości tego przedmiotu określone wg. Cen wolnorynkowych, brak porozumienia osób zainteresowanych obciążony zapisem spadkobiercy może żądać zmiany tego zapisu na świadczenie pieniężne w procesie cywilnym)

Art. 1067 312 §1. Do zapisu, którego przedmiotem jest świadczenie pieniężne, stosuje się odpowiedni o przepis art. 216.
§ 2. Jeżeli wykonanie zapisu prowadziłoby do podziału gospodarstwa rolnego lub wkładu gruntownego
w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, sprzecznego z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, spadkobierca zobowiązany do wykonania zapisu może żądać zamiany przedmiotu zapisu na świadczenie pieniężne.

Art. 216.(93) § l. Wysokość przysługujących współwłaścicielom spłat z gospodarstwa rolnego ustala się stosownie do ich zgodnego porozumienia.

-ogranicza tylko wykonanie innego zapisu mającego za przedmiot świadczenie pieniężne. Do takiego zapisu należy stosować art. 216 K.C ,ograniczający wysokość spłat ustalonych w wyniku znoszenia współwłasności gospodarstwa rolnego;

Zgodnie z art. 1082 ustalenie zachowku następuje z uwzględnieniem przepisów szczególnych o dziedziczeniu gosp. rolnych, a także art. 216 K.C. jeżeli do spadku należy gospodarstwo rolne.

11. Dziedziczenie gospodarstw rolnych z uwzględnieniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 31 stycznia 2001 roku

· Testamentowe od 1.10.1990 osoba powołana w testamencie nie musi spełniać warunków ( tj. od chwili wejścia w życie noweli K.C)
· Osoby prawne inne niż gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa mogą dziedziczyć tylko na podstawie testamentu

Gospodarstwo rolne z chwilą śmierci jego właściciela (użytkownika wieczystego, samoistnego posiadacza) przechodzi wraz z pozostałymi składnikami w drodze sukcesji uniwersalnej na spadkobierców zmarłego. Zmiana właściciela gospodarstwa rolnego w drodze dziedziczenia stanowi zazwyczaj poważne zagrożenie dla jego bytu. Zawsze bowiem, gdy do dziedziczenia dochodzi więcej niż jeden spadkobierca, pojawia się groźba podziału spadkowego gospodarstw rolnego.

Znane są dwa modele dziedziczenia gospodarstw rolnych

· Germański- ingerencja w dziedziczenie następuje na etapie otwarcia spadku, w celu ustalenia jednego spadkobiercy gospodarstwa rolnego, zawodowo najlepiej kwalifikowanego do przejęcia gospodarstwa. O losie spadkowego gospodarstwa przesądza otwarcie spadku, a nie dział spadku.

· Romański -ingerencja występuje dopiero na etapie działu spadku. Dochodzeniem do dziedziczenia rządzą reguły powszechnego prawa spadkowego. Dopiero szczególne uregulowania dotyczące działu spadku mają zapewnić wybór spadkobiercy.

W Polsce szczególny porządek dziedziczenia gospodarstw rolnych wprowadzono ustawią „O ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych " z 1963 r.
Następnie uregulowania te zostały przeniesione do kodeksu cywilnego (1964 r.) Polski model dziedziczenia obejmował elementy modelu germańskiego jak i romańskiego. Zakładał ingerencję w ustalenie praw do spadku jak i w dział spadku. Stan taki utrzymywał się do 13 lutego 2001 r. 14 lutego 2001 ogłoszono wyrok Trybunału Konstytucyjnego, uznający przepisy szczególne wpływające na ustalanie spadkobierców gosp. Rolnego dziedziczących z ustawy za niezgodne z Konstytucją RP.
W uzasadnieniu wyroku TK nie wyklucza istnienia szczególnego porządku dziedziczenia gosp. rolnych, o ile tylko będzie on realizował zasadę wyrażoną w art. 23 Konstytucji RP, że gospodarstwo rodzinne jest podstawa ustroju rolnego państwa.
Szczególny porządek dziedziczenia gosp. Rolnych jest ostatnia instytucja zmiany pokoleniowej w rolnictwie w tym znaczeniu, że ma on zastosowanie, gdy właściciel za życia nie rozporządził gosp. rolnym.
Żaden z przepisów szczególnych o dziedziczeniu gospodarstw rolnych nie def. gosp. rolnego. Czyni to art.553 k.c. Ani def. gosp. Rolnego, ani def. nieruchomości rolnej nie określa minimalnej powierzchni nieruchomości rolnej .Art. 1058 k.c. przesądza, że przepisy szczególne o dziedziczeniu gosp. rolnych stosuje się do gospodarstw rolnych obejmujących grunty rolne o powierzchni przekraczającej 1ha.
Wkład gruntowy ( def. ustawa z 16.09.1985r prawo spółdzielcze) – grunty oraz budynki lub ich części i inne urządzenia trwale z gruntem związane znajdujące się na tych gruntach w chwili ich wniesienia.
Majątek osoby zmarłej, należącej do spadku w rozumieniu art. 922 k.c. przechodzi na spadkobierców z chwilą jej śmierci (otwarcia spadku ) Przejście następuje z mocy prawa wg stanu z chwili otwarcia spadku. Zasada jest, że do spraw spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy ( odnosi się w szczególności do ustalenia praw do spadku). Do działu spadku stosuje się przepisy obowiązujące w chwili jego dokonania. Zasada stosowania prawa z chwili otwarcia spadku została naruszona między innymi przez szczególny porządek dziedziczenia gosp. Rolnych. Ustawodawca rozciągnął działanie przepisów szczególnych o dziedziczeniu gosp. rolnych nawet na spadki otwarte przed wejściem w życie K.C. Reżim prawny spadku obejmującego gospodarstwo rolne zależy zatem od daty jego otwarcia.
W wyroku z 31 stycznia 2001 r. TK uznał za sprzeczne z Konstytucją RP przepisy art.. 1059, 1060, 1062, 1063, 1064 i 1087 k.c. wpływające na ustalenie spadkobierców ustawowych spadku rolnego, otwartego począwszy od dnia ogłoszenia tegoż wyroku, co nastąpiło 14 lutego 2001 roku.
W praktyce wyrok TK oznacza, że o skutecznym dziedziczeniu gospodarstwa rolnego i/lub wkładu gruntowego w rolniczej spółdzielni produkcyjnej , należącego do spadku otwartego po 13 lutego 2001 r., decyduje wyłącznie powołanie do spadku— spadkobierców spadku rolnego ustala się wyłącznie przy uwzględnieniu reguł powszechnego prawa spadkowego, czyli tak jak spadkobierców każdego innego spadku. Fakt, że do spadku należy gospod. rolne i/lub wkład w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, nie ma wpływu na ustalenie spadkobiercy wypadku dziedziczenia ustawowego do ustalenia spadkobierców znajdą zastosowanie przede wszystkim przepisy art. 931-937 i 940 k.c. Wymienione przepisy powszechnego prawa spadkowego określają krąg spadkobierców ustawowych i reguły wyznaczające kolejność powołania do spadku.

Do spadków otwartych po 13 lutym 2001 r. mają zastosowanie przepisy ogólne regulujące spadkobranie. O skutecznym dziedziczeniu gospodarstwa rolnego, należącego do spadku otwartego po 13 lutym 2001 r. decyduje wyłącznie powołanie do spadku

Do spadków otwartych przed 14 lutym 2001 r.( od 5 lipca 63r. Do 13 lutego 2001r.) nadal mają zastosowanie szczególne przepisy regulujące dziedziczenie gospodarstw.
Art.1058 k.c. określa granice powierzchniową po przekroczeniu której mają zastosowanie przepisy szczególne dotyczące dziedziczenia, tą granicą jest l h (gospodarstwa o mniejszej powierzchni są dziedziczone na zasadach ogólnych)
Spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku (ograniczenia podmiotowe )
· stale pracują przy produkcji rolnej,
· mają przygotowanie zawodowe do produkcji rolnej,
· są małoletni bądź tez pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół,
· są trwale niezdolni do pracy,
Powyższe warunki są równorzędne i wystarczy spełnienie jednego z nich by być uprawnionym do dziedziczenia.

Ograniczenia przedmiotowe;
· dotyczą sprzedaży działu spadku
· zachowek
· zapis
Krąg spadkobierców do dziedziczenia jest identyczny jak przy dziedziczeniu ustawowym tj.:
· małżonek
· zstępni
· rodzice
· rodzeństwo
· zstępni rodzeństwa

Spośród tego kręgu do dziedziczenia są powołani spadkobiercy, którzy odpowiadają
warunkom określonym w art.l058k.c.. Jeżeli żaden ze spadkobierców nie odpowiada tym
warunkom gospodarstwo dziedziczą spadkodawcy ustawowi na zasadach ogólnych. W braku
powyższych spadkobierców dziedziczyć może Skarb Państwa.
Od generalnej zasady prawa spadkowego, że żyjący bliższy krewny wyłącza od dziedziczenia dalszego krewnego, KC wprowadza wyjątki np.: dziedziczenie tytułem szczególnego zastępstwa. Instytucja ta polega na tym, że dalszy krewny spełniający warunki do dziedziczenia gospodarstwa powołany jest do jego dziedziczenia, gdyż żyjący bliższy krewny nie odpowiada warunkom umożliwiającym dziedziczenie gospodarstwa. Tytułem szczególnego zastępstwa do dziedziczenia powołane są, wnuki i dalsi zstępni spadkodawcy oraz rodzeństwo spadkodawcy i zstępni rodzeństwa. Nie mogą dziedziczyć tytułem szczególnego następstwa rodzice spadkodawcy.
Art. 1062.
§ l. Rodzeństwo spadkodawcy, które w chwili otwarcia spadku odpowiada warunkom przewidzianym w art. 1059 pkt l i 2, dziedziczy gospodarstwo rolne także wtedy, gdy zstępni spadkodawcy nie mogą gospodarstwa dziedziczyć dla braku warunków przewidzianych w art.1059 lub w art.1060.
§ 2. W granicach określonych w art. 934 dzieci rodzeństwa spadkodawcy, które w chwili otwarcia spadku odpowiadają warunkom przewidzianym w art. 1059 pkt l i 2, dziedziczą gospodarstwo rolne także wtedy, gdy ich ojciec lub matka nie mogą gospodarstwa dziedziczyć dla braku warunków przewidzianych w art. 1059 lub w § l niniejszego artykułu. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
Art. 1063.
Jeżeli ani małżonek spadkodawcy, ani żaden z jego krewnych powołanych do dziedziczenia
z ustawy nie odpowiada warunkom przewidzianym dla dziedziczenia gospodarstwa rolnego albo jeżeli uprawnionymi do dziedziczenia są wyłącznie osoby, które w chwili otwarcia spadku są trwale niezdolne do pracy, gospodarstwo dziedziczą spadkobiercy na zasadach ogólnych.

Prawa do spadku stwierdza właściwy sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
W stwierdzeniu nabycia spadku wymienia się oprócz spadkodawców powołanych do spadku i ich udziały w spadku również spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne oraz ich udziały w tym gospodarstwie także spadkobierców dziedziczących wkład gruntowy w Rolniczej spółdzielni produkcji i ich udział w tym wkładzie.

12. Podstawowe założenia systemu ubezpieczeń społecznych rolników

Ubezpieczenie społeczne stanowi system zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym, pokrywającym potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe lub inne zrównane z nimi zdarzenia, spełnianych przez zobowiązane do tego instytucje oraz finansowanych na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia ciężaru tych świadczeń, w całości lub, co najmniej w poważnej mierze, na zbiorowości osób do nich uprawnionych.

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników wprowadza wiele nowych rozwiązań. Bardziej zbliża to ubezpieczenie do ubezpieczenia pracowniczego. Wysokość świadczeń zależy tu od okresu opłacania składki a nie wielkości produkcji. Ustawa ta pełni funkcję socjalną. Odrywa ubezpieczenie od konstrukcji własnościowych, bo ubezpieczeniu podlega też posiadacz zależny gospodarstwa rolnego. Ustawa zbliża status rolnika i domownika.

W cel realizacji ubezpieczenia społecznego rolników ustawa powołała Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). KRUS jest jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej.

Zadania KRUS:
- działalność ubezpieczeniowa;
- zapobieganie wypadkom przy pracy rolniczej i rolniczym chorobom zawodowym;
- pomoc ubezpieczonym w korzystaniu z różnych form rehabilitacji;
- udzielanie rolnikom informacji o umowach, jakie mogą być zawierane w związku z zamiarem zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej;
- inicjowanie i wspieranie rozwoju ubezpieczeń dla rolników i członków ich rodzin prowadzonych przez towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

Ponadto na podstawie odrębnych ustaw KRUS:
- wykonuje zadania w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego;
- wydaje zaświadczenia niezbędne do ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych;
- wypłaca renty strukturalne w rolnictwie przyznane przed 1 maja 2004 roku.

Prezes KRUS jest centralnym organem administracji rządowej, podległym ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego. Powołuje i odwołuje go – wyłonionego w drodze konkursu – Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Kadencja 5 lat.

Innymi podmiotami są: Rada Ubezpieczenia Społecznego Rolników oraz Fundusz Składkowy. Pierwotnie Rada Rolników miała być jedynie reprezentantem inwersu ogółu ubezpieczonych i świadczeniobiorców. Po nowelizacji w 1996 roku nabrała ona cech organu administracji publicznej. Poza kompetencjami charakterze opiniodawczym i kontrolnym uzyskała kompetencje stanowiące. Rada Rolników uczestniczy w akcie nadania statutu Funduszowi Składkowemu Ubezpieczenia Społecznego. Kadencja Rady 3 lata. Składa się z 25 członków. Co najmniej 15 członków powinno podlegać ubezpieczeniu w pełnym zakresie, a co najmniej 5 członków powinno pobierać emeryturę lub rentę z systemu rolniczego. Członków Rady powołuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego spośród kandydatów zgłoszonych przez społeczno – zawodowe organizacje rolników i związki zawodowe rolników indywidualnych ogólnokrajowym zasięgu po przeprowadzeniu konsultacji ze zgłaszającymi organizacjami.

Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego jest osobą prawną. Majątek Funduszu tworzy się ze składek na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz z innych źródeł określonych w statucie. Funkcję Zarządu Funduszu pełni z urzędu Prezes KRUS. Drugim organem jest Rada Nadzorcza Funduszu składająca się z 5 przedstawicieli Rady Rolników, 2 przedstawicieli wyznaczonych przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych przedstawiciela ministra właściwego do spraw rozwoju wsi.

W ubezpieczeniu społecznym rolników wyodrębnia się :
- ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie;
- ubezpieczenie emerytalno - rentowe.

Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie objęte jest solidarnością grupową. Są to świadczenia jednorazowe lub krótkookresowe. Należy więc wyeksponować elementy samorządności ubezpieczonych. Natomiast ubezpieczenie emerytalno – rentowe jest objęte solidarnością ogólnokrajową. Przybiera ono postać gwarancji państwa i powiązane jest ściśle z budżetem państwa, gdyż uzupełniająca dotacja budżetu państwa stanowi przeważający przychód funduszu emerytalno – rentowego ( ok. 90%).

Zakres podmiotowy ubezpieczenia społecznego rolników wyznaczony jest przez kilka elementów. Zależy on od rodzaju ubezpieczenia, od uznania danej działalności za działalność rolnicza, roli danej osoby w gospodarstwie rolnym a także od tego, czy działalność rolnicza jest jedynym źródłem utrzymania.

Ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu z mocy ustawy podlega:
- rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny;
- domownik tego rolnika, jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie przepisów o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim na wniosek obejmuje się innego rolnika lub domownika, jeżeli działalność rolnicza stanowi stałe źródło jego utrzymania, a także osobę, która – będąc rolnikiem – przeznaczyła grunty prowadzonego gospodarstwa rolnego do zalesienia na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Nie może jednak zostać ubezpieczony na wniosek – emeryt lub rencista, w stosunku do którego orzeczono niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Krąg osób podlegających ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z mocy ustawy lub na wniosek został ustalony w sposób podobny jak w ubezpieczeniu wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim

W ustawowym ubezpieczeniu emerytalno – rentowym krąg osób ubezpieczonych obejmuje również:
- osobę pobierającą rentę strukturalną współfinansowaną ze środków Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji I Gwarancji Rolnej;
- małżonka tej osoby, jeżeli renta strukturalna, o której mowa wyżej, wypłacana jest wraz z dodatkiem na tego małżonka.

W ubezpieczeniu emerytalno – rentowym na wniosek krąg osób ubezpieczonych może obejmować również:
- rolnika lub domownika, który podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w pełnym zakresie;
- osobę, która podlega ubezpieczeniu jako rolnik i zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej, nie nabywając prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia, jeżeli podlega ubezpieczeniu emerytalno rentowemu przez okres co najmniej 50 kwartałów;
- osobę pobierającą rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy jako rentę okresową.

Możliwość ubezpieczenia na wniosek w ubezpieczeniu emerytalno - rentowym ograniczono jednak tylko do osób, które nie podlegają innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie maja ustalonego prawa do emerytury albo renty lub prawa do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie przepisów o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczania społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Ubezpieczenie w systemie rolniczym może kontynuować jedynie taka osoba, która: spełnia jednocześnie następujące warunki:
- złoży w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności;
- jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym, obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale specjalnym;
- nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym;
- nie ma ustalonego prawa do emerytury albo renty lub prawa do zasiłku chorobowego
i świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie przepisów o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczania społecznego w razie choroby i macierzyństwa;
- kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów
z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza 2.528 zł (coroczna waloryzacja).

Wysokość składki w ubezpieczeniu wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim ustala Rada Rolników. Za każdego ubezpieczonego w zasadzie opłaca się składkę w równej wysokości. Wyjątkowo zostały potraktowane osoby ubezpieczone na swój wniosek, które jednocześnie podlegają innemu ubezpieczeniu – 1/3 składki. Natomiast rolnik lub domownik, który podlega temu ubezpieczeniu wyjątkowo opłaca składkę dwukrotnie wyższą niż inni.

W ubezpieczeniu emerytalno – rentowym również obowiązuje zasada, ze za każdego ubezpieczonego opłaca się składkę w równej wysokości. Składka emerytalna w ubezpieczeniu emerytalno – ren

eszafran

dzięki bardzo:)